บทที่ 3

การจัดทำแผนพัฒนาชุมชน

เรื่องที่ 1 กระบวนการจัดทำแผนพัฒนาชุมชน 

การจัดทำแผนพัฒนาชุมชนแต่ละชุมชนอาจมีขั้นตอนของการดำเนินการพัฒนาชุมชน แตกต่างกันไป ขึ้นอยู่กับบริบทสิ่งแวดล้อมของชุมชนนั้น ๆ แต่โดยทั่วไปการจัดทำแผนพัฒนา ชุมชน มีขั้นตอนต่อเนื่องเป็นกระบวนการตามลำดับ ตั้งแต่ขั้นการเตรียมการและวางแผน ขั้นการจัดทำแผนพัฒนาและขั้นการนำแผนไปสู่การปฏิบัติดังนี้   

 1. ขั้นการเตรียมการและการวางแผน

 2. ขั้นการจัดทำแผนพัฒนา

 3. การนำแผนไปปฏิบัติ

เรื่องที่ 2 ขั้นตอนการทำประชาพิจารณ์แผนชุมชน

1. เตรียมการประชาสมพันธ์สื่อสารให้ประชาชนได้เข้าร่วมเวทีประชาพิจารณ์เตรียม เอกสารแผนงานโครงการที่ร่วมกันคิด ร่วมกันกำหนดติดต่อและเตรียมวิทยากรและคณะ ผู้ดำเนินการรวมทั้งเตรียมความพร้อมในการจัดเวที

  2. จัดเวทีสร้างความเข้าใจกับสมาชิกของชุมชนทั้งหมด โดยเชิญผู้นำ ตัวแทนกลุ่ม ต่างๆ และประชาชนในชุมชนร่วมเวที

  3. ประชาพิจารณ์วิพากษ์วิจารณ์แลกเปลี่ยนเรียนรู้ร่วมแรงร่วมใจให้เป็นหนึ่งเดียว เพื่อร่วมกันปฏิบัติการตามแผน 

4. ปรับปรุงแก้ไขแผนให้มีความถูกต้องเหมาะสมตามมติของที่ประชุมโดยเขียน แผน เป็นลายลักษณ์อักษรจัดทำเป็นเอกสารให้ชุมชนได้ศึกษาและนำไป ปฏิบัติให้เป็นไปใน แนวทาง เดียวกัน

เรื่องที่ 3 ขั้นตอนการทำเวทีประชาคม 

เวทีประชาคมเป็นสถานที่ที่ผู้คนรวมตัวกันเพื่อพูดคุยแลกเปลี่ยนข้อมูลความคิดเห็น แก้ไข ปัญหาพัฒนาหรือปฏิบัติร่วมกัน เพื่อประโยชน์ของชุมชน โดยใช้การมีส่วนร่วมในการค้นหา ข้อมูลวิเคราะห์ข้อมูลและกำหนดกิจกรรมที่จะนำความเห็นร่วมขับเคลื่อนไปสู่การปฏิบัติ 

ขั้นตอนการทำประชาคม 

1. ขั้นเตรียมการ

2. ขั้นดำเนินการ

3. ขั้นติดตามและประเมินผลการดำเนินการ

เรื่องที่ 4 การมีส่วนร่วมของประชาชนในการพัฒนาชุมชน 

การจัดกิจกรรมการพัฒนาชุมชนที่ก่อให้เกิดการมีส่วนร่วมของประชาชั้นนน สามารถ ทำ ได้หลายวิธี เช่น การจัดเวทีประชาคม การประชุมกลุ่มย่อยเพื่อระดมความคิดเห็นร่วมต่อประเด็น ใดประเด็นหนึ่ง การฝึกอบรมเพื่อพัฒนาหรือส่งเสริมศักยภาพของประชาชน การประชาพิจารณ์  เพื่อการรับฟังความคิดเห็นของประชาชนเกี่ยวกับประเด็นที่มีผลกระทบต่อประชาชนจำนวนมาก ฯลฯ กิจกรรมต่าง ๆเหล่านี้ประชาชนทุกคนสามารถเข้าไปมีส่วนร่วม เพราะเป็นกระบวนการเรียนรู้ ร่วมกัน แต่การเข้าไปมีส่วนร่วมในแต่ละกิจกรรม จำเป็นต้องเข้าใจและแสดงบทบาทของตนเองให้ถูกสอดคล้องและเหมาะสมกับกิจกรรมที่จัดขึ้น 

4.1 การมีส่วนร่วมของประชาชนในเวทีประชาคม

4.2 การมีส่วนร่วมของประชาชนในการพัฒนาชุมชน

4.2 การมีส่วนร่วมของประชาชนในการพัฒนาชุมชน

เรื่องที่ 5 ระดับการมีส่วนร่วมของประชาชนในการพัฒนาชุมชน 

การมีส่วนร่วมของประชาชนในกระบวนการพัฒนาชุมชนทุกขั้นตอนของการพัฒนา ตั้งแต่การร่วมคิดร่วมวางแผน ร่วมปฏิบัติร่วมกำกับติดตาม ร่วมประเมินผลและรับผลประโยชน์  จากการพัฒนาหากการพัฒนาเป็นไปตามกระบวนการดังกล่าวถือว่าการพัฒนานั้น  เป็นของ ประชาชนโดยแท้จริง เพราะเป็นสิ่งที่ชี้ให้เห็นถึงความพร้อม ความตื่นตัวความร่วมมือความเข้มแข็ง เป็นปึกแผ่นของชุมชนซึ่งเป็นตัวบ่งชี้ของการพัฒนาแบบพึ่งพาตนเองระดับของการมีส่วนร่วมแบ่งได้เป็น 3 ระดับดังนี้   คือ

 1. ระดับเป็นผู้เป็นผู้รับประโยชน์จากการพัฒนา เป็นการเข้ามามีส่วนเกี่ยวข้องด้วยการรับผลประโยชน์เพียงอย่างเดียวถือเป็นระดับต่ำสุดของการมีส่วนร่วม หากชุมชนใด ประชาชนส่วนใหญ่มีส่วนร่วมในระดับนี้ยังจำเป็นที่จะต้องพัฒนาความร่วมมือความเป็นปึกแผ่น ให้มีพลังเป็นหนึ่งเดียวยังไม่ถือว่าเป็นการพัฒนาโดยประชาชน 

2. ระดับเป็นผู้ให้ความร่วมมือประชาชนเข้ามามีส่วนเกี่ยวข้องโดยคอยให้ความร่วมมือกับเจ้าหน้าที่รัฐตามโอกาสและเวลาที่เจ้าหน้าที่รัฐเป็นผู้กำหนด เป็นการให้ความร่วมมือในระดับที่ดีแต่ยังเป็นระดับที่ประชาชนยังไม่ได้เป็นผู้ตัดสินใจและลง มือปฏิบัติการเอง

3. ระดับเป็นผู้ตัดสินใจ ประชาชนจะเป็นผู้ศึกษาสถานการณ์และตัดสินใจที่จะ ดำเนินการพัฒนาเรื่อง     ต่างๆ ตลอดกระบวนของการพัฒนาด้วยตนเองนับตั้งแต่การร่วมมือและวางแผน ปฏิบัติประเมิน และแบ่งปันผลประโยชน์ร่วมกัน เจ้าหน้าที่รัฐ