บทที่ 6

บทบาท

หน้าที่ของผู้นํา สมาชิกที่ดีของชุมชนและสังคม

เรื่องที่ 1 ผู้นําและผู้ตาม

1.1 ผู้นำ ความหมาย ของผู้นำ (Leader) คือบุคคลที่มีความสามารถในการชักจูงให้คนอื่นทำงานในส่วนต่าง ๆ ที่ต้องการให้บรรลุเป้าหมายและวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้

ประเภทของผู้นำ

 ผู้นำตามลักษณะของการใช้อำนาจหน้าที่แบ่งได้เป็น 3 ประเภท คือ

1. ผู้นำแบบเผด็จการ(Autocratic Leadership) หมายถึง ผู้นำที่เน้นการบังคับบัญชาและการออก คำสั่ง มักจะทำการตัดสินใจด้วยตนเองเป็นส่วนใหญ่ 

2. ผู้นำแบบประชาธิปไตย (Democratic Leadership) เป็นผู้นำที่ให้ความสำคัญกับผู้ตามหรือผู้ใต้บังคับบัญชา ไม่เน้นการใช้อำนาจหน้าที่หรือก่อให้เกิดความเกรงกลัวในตัวผู้นำ แต่จะให้โอกาสผู้ตามได้แสดงความคิดเห็น 

 3. ผู้นำแบบเสรีนิยม (Laissez - faire or Free - rein Leadership) ผู้นำชนิดนี้จะให้อิสระเต็มที่กับผู้ตามหรือให้ผู้ตามสามารถทำการใด ๆ ตามใจชอบ ผู้ตามจะตัดสินปัญหาต่าง ๆ ด้วยตนเอง

 ผู้นำตามลักษณะการจัดการแบ่งได้ 2 ประเภท คือ

1. ผู้นำแบบมุ่งงาน (Job Centered) ผู้นำชนิดนี้ให้ความสำคัญต่องาน โดยถือว่าคนี้เป็นปัจจัยที่จะนำมาใช้ช่วยให้การทำงานประสบ

 2. ผู้นำแบบมุ่งคน (Employee Centered) ผู้นำชนิดนี้ให้ความสำคัญและเห็นคุณค่าของคน มีความเชื่อมั่นในตัวลูกน้องหรือผู้ตาม จะไม่ขัดขวาง และคอยให้ความช่วยเหลือสนับสนุน ส่งเสริมให้ลูกน้องมีส่วนร่วมในการตัดสินใจต่าง ๆ

ผู้นำตามลักษณะการยอมรับจากกลุ่มหรือสังคม แบ่งได้ 5 ประเภท คือ

 1. ผู้นำตกทอด (Hereditary Leader) คือผู้ที่กลุ่มหรือสังคมให้การยอมรับในลักษณะที่เป็นการสืบ ทอด เช่น การได้รับตำแหน่งตกทอดมาจากบรรพบุรุษ 

2. ผู้นำอย่างเป็นทางการ(Legal Leader) คือบุคคลที่กลุ่มหรือสังคมให้การยอมรับในลักษณะที่  เป็นทางการเช่น การได้รับการแต่งตั้งหรือได้รับการเลือกตั้งอย่างเป็นทางการเนื่องจากมีคุณสมบัติ เหมาะสมที่จะเป็นผู้นำ

 3. ผู้นำตามธรรมชาติ (Natural Leader) คือผู้นำที่กลุ่มหรือสังคมยอมรับสภาพการเป็นผู้นำของ บุคคล ใดบุคคลหนึ่งให้เป็นผู้นำกลุ่มไปสู่ เป้าหมายอย่างไม่เป็นทางการและผู้นำก็ปฏิบัติไปตามธรรมชาติ ไม่ได้มีการตกลงกันแต่ประการใด 

4. ผู้นำลักษณะพิเศษ หรือผู้นำโดยอำนาจบารมี (Charismatic Leader) คือผู้ที่ได้รับ การยอมรับจากกลุ่มหรือสังคมในลักษณะที่เป็นเพราะความศรัทธา ทั้งนี้เนื่องจากมีความเคารพ เชื่อถือเพราะ บุคคลนั้นมี คุณสมบัติพิเศษที่เป็นที่ยอมรับของกลุ่ม 

5. ผู้นำสัญลักษณ์  (Symbolic Leader) คือบุคคลที่ได้รับการยอมรับในลักษณะที่เป็นเพราะบุคคล นั้นอยู่ในตำแหน่งหรือฐานะ อันเป็นที่เคารพยกย่อง ของคนทั้งหลาย

ผู้นําที่ดี ควรมีคุณสมบัติ ดังนี้ 

1. วิสัยทัศน์ (Vision) 

2. ความรู้ (Knowledge) 

3. ความริเริ่ม (Initiative) 

4. มีความกล้าหาญและความเด็ดขาด ( Courage and Firmness) 

5. การมีมนุษย์สัมพันธ์ (Human Relations) 

6. มีความยุติธรรมและซื่อสัตย์สุจริต ( Fairness and Honesty

7. มีความอดทน (Patience) 

8. มีความตื่นตัว ( Alertness ) 

9. มีความภักดี (Loyalty) 

10. มีความสงบเสงี่ยมไม่ถือตัว (Modesty) 

ภาวะผู้นําของชุมชน

1. ด้านการบริหารตนเอง ผู้นำควรเป็นผู้มีความรู้ความสามารถ มีคุณธรรม ศีลธรรม จริยธรรม มีวินัยในตนเอง และมีบุคลิกภาพดี 

2. ด้านการบริหารงาน ผู้นำควรมีการวางแผน การปรับปรุงแก้ไขงบประมาณ การเงิน บัญชี  การพัฒนางานอย่างต่อเนื่อง 

3. ด้านการบริหารสังคม ผู้นำควรมีมนุษย์สัมพันธ์ที่ดี ความเป็นประชาธิปไตย การประสานงาน ดี และการเป็นที่ปรึกษาที่ดี

เรื่องที่ 2 ผู้นำ ผู้ตามในการจัดทำแผนพัฒนาชุมชน สังคม

กล่าวโดยสรุป แผนชุมชน หมายถึง แผนที่ทุกคนในชุมชนมีส่วนร่วมคิดร่วมทำทุกขั้นตอนเพื่อใช้แก้ปัญหาชุมชนตนเองและทุกคนในชุมชนได้รับผลประโยชน์จากการพัฒนาร่วมกัน

เรื่องที่ 3 ผู้นำ ผู้ตามในการขับเคลื่อนแผนพัฒนาตนเอง ชุมชน สังคม

1. คณะทำงานระดับหมู่บ้าน/ชุมชน และชาวบ้าน จัดประชุมปรึกษา หารือร่วมกัน 

2. แบ่งบทบาทหน้าที่ของคณะทำงาน อาสาสมัคร สมาชิกชุมชน 

3. ร่วมกันดำเนินกิจกรรมของโครงการให้บรรลุผลตามที่ตั้งไว้ในแผน

4. ติดตามผลความก้าวหน้า ปัญหา อุปสรรคของการดำเนินโครงการตามแผนงาน 

5. ประเมินผลการดำเนินการโครงการกิจกรรมสำเร็จตามวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้หรือไม่เพียงใด